Mała retencja w Nadleśnictwie Toruń

Nadleśnictwo Toruń o powierzchni ogólnej wynoszącej ponad

14,5 tys. ha, posiada jedynie 26,1 ha gruntów pod wodami.

Położone jest w północno-wschodniej części obszaru charakteryzującego się najmniejszymi zasobami wodnymi w Polsce.

Deficyt wody na obszarze Nadleśnictwa Toruń jest efektem przede wszystkim niskich sum opadów atmosferycznych, które wynoszą średnio nieco ponad 500 mm w ciągu roku. Ponadto, do niekorzystnych zjawisk w rozkładzie opadów należą coraz częstsze i dłuższe okresy bezopadowe (posuszne), które są niekorzystne zarówno dla zasobów wodnych jaki wegetacji roślin. Fakty te zaliczyć należy do najważniejszych przesłanek uzasadniających konieczność stworzenia i realizacji programu małej retencji dla obszaru Nadleśnictwa Toruń oraz podjęcia pilnych prac związanych z wybudowaniem i uruchomieniem możliwie dużej liczby obiektów małej retencji. Inwestycje w zakresie małej retencji należą do najbezpieczniejszych spośród wszystkich inwestycji wodno-gospodarczych, głównie ze względu na małe rozmiary i niewielkie zmiany w środowisku naturalnym. Budowa każdego zbiornika wpływa jednakna reżim cieku, podpiętrzenie wody, wzrost zasilania wód podziemnych, a także na mikroklimat. Powoduje to zmiany ilości gatunków i rozmieszczenia roślin oraz zwierząt. Skutki tych zmian powinny być wcześniej zbadane i prognozowane.
W przypadku mikrozbiorników w Nadleśnictwie Toruń będą one zdecydowanie pozytywne.

        W ramach programu małej retencji planuje się wzdłuż wielu odcinków rowów prace renowacyjne, a także wyremontowanie przepustów. Wytypowano 33 obszary (miejsca), na których istnieje możliwość lokalizacji małych zbiorników wodnych lub innych obiektów służących poprawie stosunków wodnych. Łączna powierzchnia wszystkich zbiorników wynosi prawie 33 ha, a objętość ok. 49 tys. m sześc.

Należy jednak zaznaczyć, że część zbiorników już istnieje (np. trzy zbiorniki o łącznej powierzchni 18,5 ha i łącznej objętości ok. 30 tys. m sześc. w Leśnictwie Strzyżawa) i wymaga jedynie prac remontowych lub konserwatorskich. Łączny wzrost retencji wody w Nadleśnictwie Toruń wyniesie więc ok. 71 tys. m sześc.Osobny obiekt małej retencji stanowi zespół kilku śródleśnych stawów o łącznej powierzchni ok. 7,53ha, tzw. Stawów Przysieckich. Stawy te uległy degradacji na skutek zniszczenia budowli piętrzących i braku pielęgnacji. Pierwszym zrealizowanym projektem była ich renaturalizacja wykonana w latach 2010-2011. Wykonano urządzenia do regulacji poziomu wody, a także szereg czynności pielęgnujących (np. usunięcie zbędnej roślinności czy części grobli). Modernizacja stawów zwiększyła retencję wody o ok. 22 tys. m3 oraz poprawiła warunki wegetacji drzewostanów w ich pobliżu, podniosła również atrakcyjność rekreacyjno-turystyczną terenów. Złożoności wykonania inwestycji dodawała obecność bobrów, które modyfikują poziom wody według własnych projektów.

        Kolejny zrealizowany projekt obejmował wykonanie w 2011 roku dwóch zbiorników retencyjnych, rowów nawadniających z zastawkami oraz remont istniejących rowów odwadniających w lasach papowskich Leśnictwa Łysomice, od wielu lat zalewanych wodami spływającymi z terenów polnych wysoczyzny. Maksymalna, łączna objętość zmagazynowanej wody w zbiornikach wyniosła około 6 tys. m sześc.

        Ostatnią zrealizowaną inwestycją w ramach ogólnopolskiego projektu w Lasach Państwowych „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych" współfinansowanego przez UE ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko, była budowa dwóch zbiorników wodnych z progami piętrzącymi na Strudze Łysomickiej w lasach Leśnictwa Łysomice o ogólnej powierzchni zwierciadła wody wynoszącej jeden ha i pojemności 12,7 tys. m sześc. Prace budowlane wykonano w 2013 roku.

Zgromadzona woda wpłynie na podniesienie poziomu wód gruntowych oraz poprawi stan zdrowotny przyległych siedlisk wilgotnych i roślinności łąkowej. Poza tym, korzystnie wpłynie na mikroklimat i zapobiegnie postępującemu procesowi degradacji okolicznych gruntów rolnych i leśnych.

W fazie projektowej jest zadanie, wydaje się, że najtrudniejsze w realizacji, gdyż dotyczy terenów wilgotnych uroczyska Chorab w Leśnictwie Olek, gdzie obniżenie poziomu wód gruntowych i zdolności retencyjne gruntu zostały w dużym stopniu ograniczone przez liczne rowy odwadniające. Realizację tej inwestycji przewiduje się w 2015 roku, która obejmować będzie wybudowanie dwóch stawów połączonych rurociągami i odkrytymi rowami z zastawkami, zasilanymi spiętrzonymi wodami ze Strugi Łysomickiej. Wielkość zgromadzonej wody przy wartościach średnich szacuje się na około 10,8 tys. m sześc. Zakładamy, że nasze działania poprawią stan siedliski ograniczą negatywny wpływ wód na życie i funkcjonowanie ludności w tej części doliny Wisły.